Ostatnie dziesięciolecia przyniosły znaczące zmiany w naszym sposobie życia i pracy. Świat przyspieszył, a z nim oczekiwania wobec nas w sferze zawodowej. Technologia pozwala na szybki dostęp do informacji, a cyfrowa transformacja spowodowała, że z pracy do pracy możemy przechodzić w mgnieniu oka. Spotkania online czy praca zdalna stały się normą, eliminując potrzebę dojazdów, co …
Ostatnie dziesięciolecia przyniosły znaczące zmiany w naszym sposobie życia i pracy. Świat przyspieszył, a z nim oczekiwania wobec nas w sferze zawodowej. Technologia pozwala na szybki dostęp do informacji, a cyfrowa transformacja spowodowała, że z pracy do pracy możemy przechodzić w mgnieniu oka. Spotkania online czy praca zdalna stały się normą, eliminując potrzebę dojazdów, co jednocześnie zwiększyło intensywność obowiązków. Jak się okazuje, te zmiany mają swoją cenę. Wypalenie zawodowe, które kiedyś dotykało głównie osoby pracujące latami w jednym zawodzie, dzisiaj pojawia się coraz wcześniej i coraz powszechniej.
Czym jest wypalenie zawodowe?
Praca to nie tylko sposób zarabiania, ale także ważny element życia człowieka. Może przynosić poczucie satysfakcji, rozwoju, statusu i przynależności. Niestety, jak wskazuje psychologiczna literatura, praca może również stać się źródłem poważnych problemów zdrowotnych i psychicznych, prowadząc do chorób, obniżenia samopoczucia, a także wypalenia zawodowego (Bańka, 1996). Według definicji, wypalenie zawodowe to stan emocjonalnego, fizycznego i mentalnego wyczerpania, który wynika z długotrwałego stresu w pracy i może prowadzić do depersonalizacji, obniżenia motywacji i spadku efektywności (Zimbardo, Gerrig, 2019).
Osoby narażone na stresujące środowisko pracy, zwłaszcza w zawodach wymagających intensywnych kontaktów międzyludzkich, takich jak służba zdrowia, są szczególnie podatne na wypalenie. Pracownicy medyczni często doświadczają emocjonalnych obciążeń wynikających z pracy z cierpiącymi pacjentami, co może prowadzić do nadmiernego stresu i wyczerpania.
Czynniki prowadzące do wypalenia zawodowego
Levi i Frankenhauser, którzy specjalizowali się w badaniu czynników stresogennych w pracy, przedstawili listę elementów, które mogą wpływać na wypalenie zawodowe (Ogińska-Bulik, 2006). Do głównych stresorów należą:
- Tryb pracy zmianowej – brak stałych godzin pracy zaburza rytm dobowy organizmu.
- Presja czasu i konieczność dotrzymywania napiętych terminów.
- Przeciążenie pracą – ilościowe lub jakościowe, zwłaszcza w sytuacjach, gdzie wymagania przewyższają zasoby pracowników.
- Brak wpływu na decyzje organizacyjne – poczucie braku kontroli nad własnym miejscem pracy.
- Rutyna i monotonia – zadania o niskim poziomie kreatywności i powtarzalne czynności.
- Wysokie cele oraz ich trudność w osiągnięciu.
- Brak wsparcia społecznego, zwłaszcza ze strony przełożonych, co może nasilać poczucie osamotnienia.
- Brak równowagi między życiem prywatnym a zawodowym – narastające trudności w pogodzeniu pracy z życiem osobistym.
Dodatkowo na rozwój wypalenia zawodowego wpływa także osobowość. Osoby o cechach neurotycznych, bardziej konformistyczne i emocjonalnie wrażliwe, często z trudnością adaptują się do szybkich zmian i mogą mieć większe problemy z radzeniem sobie ze stresem (Terlak, 2001).
Jak przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu?
Wypalenie zawodowe to złożone zjawisko, które wymaga całościowego podejścia w celu zapobiegania. Istnieje jednak kilka sprawdzonych sposobów, które mogą pomóc w zarządzaniu stresem i poprawie samopoczucia w pracy:
- Świadome zarządzanie czasem – wprowadzenie przerw między spotkaniami online, aby móc złapać oddech i przygotować się do kolejnego zadania.
- Stawianie granic między pracą a życiem prywatnym – regularne godziny pracy, wyłączanie powiadomień po zakończeniu dnia pracy, dbanie o odpoczynek.
- Zarządzanie oczekiwaniami – realistyczne podejście do swoich obowiązków i komunikacja z przełożonymi o możliwościach i ograniczeniach.
- Wsparcie społeczne – budowanie relacji z współpracownikami, którzy mogą zrozumieć trudności związane z wykonywaną pracą, lub korzystanie z pomocy specjalistów ds. zdrowia psychicznego.
- Rozwój umiejętności radzenia sobie ze stresem – techniki relaksacyjne, świadome oddychanie, medytacja oraz inne metody zwiększania odporności na stres mogą pomóc zmniejszyć obciążenie emocjonalne.
Wypalenie zawodowe to poważne zjawisko, które może wpływać na zdrowie fizyczne, psychiczne i jakość życia. Dlatego ważne jest, aby umieć rozpoznawać symptomy wypalenia i przeciwdziałać im na wczesnym etapie. Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu wymaga świadomego zarządzania czasem, wsparcia społecznego oraz technik radzenia sobie ze stresem. Warto pamiętać, że praca jest tylko częścią życia, a dbanie o siebie i swoje zdrowie powinno być priorytetem.
Bibliografia:
- Bańka, A. (1996). Psychologia Pracy.
- Bartkowiak, G. (2009). Stres zawodowy i jego skutki dla zdrowia pracowników.
- Ogińska-Bulik, N. (2006). Stres zawodowy w pracy i jego konsekwencje.
- Terlak, J. (2001). Osobowość a zdrowie.
- Zimbardo, P., & Gerrig, R. (2019). Psychologia i życie.
